Als aanvulling op de tentoonstelling ‘Joden in de Cariben’ zal deze museumstof wat meer informatie geven over een notariële akte uit 1767. Op 7 juni van dat jaar richtte de vrije negerin Simba zich tot de gezworen klerk Brandon, die aangeeft haar te kennen, in het bijzijn van getuigen om haar testament op te maken. Ze is ziek en ligt in bed maar is wel volkomen bij zinnen om te testeren. Het testament wordt op haar verzoek met haar eigen cachet (haar zegel) op vier ‘distincte’ plaatsen gewaarmerkt. Ook wordt het zegel geplaatst van de gezworen klerk: de beambte die als notaris fungeerde droeg toentertijd die titel. Nadat ze heeft aangegeven dat dit haar officiële laatste wil is, die zoals zij verklaart na haar overlijden dient te worden uitgevoerd, tekent Simba het Nederlandstalige verzoek met een kruisje, omdat ze niet kan schrijven. En dan volgt een verrassing! Het testament zelf is namelijk opgemaakt in de Portugese taal. En dat kom je niet vaak tegen in de Akten van het Oud Notarieel Archief van Suriname.

Het testament bevat, bij benadering, de onderstaande tekst:

‘Om het geleerde publiek te informeren verklaart de notaris aan allen die deze getuigenis lezen of horen, dat de negerin Simba die behoorde aan Anne Sara Cohen Nassy en de akte van vrijdom heeft ontvangen volgens de vigerende regels van deze kolonie, en volgens de beschikkingen van de overheid en de Joodse wetten ingediend heeft haar testament en laatste wil. Zij verklaart zonder dwang of beïnvloeding van buitenaf of enige overreding alle haar goederen na te laten. Ze herinnert er aan dat na haar versterving handelingen die gepleegd worden uit haar naam of op grond van eerdere beloftes geen enkele waarde hebben, behalve diegene die in deze huidige akte zijn aangegeven. Aan de armen van de christelijke Gereformeerde gemeente schenkt zij een somma van vijf florijn zonder meer. Aan de armen van de Portugese synagoge een gelijke som van vijf florijn.

Verklarende dat is voorgehouden aan de Vrije negering Simba, dat dit haar laatste testament is en dat zij haar handtekening in de vorm van een kruisje in de aanwezigheid van getuigen op mijn verzoek heeft geplaatst. Is getekend Samuel Cohen Nassy. Op de datum van uitvoering tekenen een aantal getuigen: Moses Alvares, Ab. De Ja Hereyra, Is. de David Baruk Louzada, Abraham Targeman [?],  H. Brandon, Harm Saruco Junior, Jal. Al. de Meza, G. Schlick en C.F. Trampel. Als opmerking staat onder het testament in een ander handschrift: ‘Alvorens geopent ten versoeke als voren en ter […] van Daniel Godlieb Schlik en Christiaan Fred. Trampel alsmeede voor de gesworen translateur Samuel Robles de Medina geinterpreteerd in de Neederduijtsche taal’.

een stukje uit het testament waarin de namen Simba en Cohen Nassij goed te herkennen zijn

Een vroege akte van een Vrije Negerin als deze, en dan zeker een in de Portugese taal, is zeldzaam. Wat duidelijk blijkt, is dat Simba eigendom was van een Joodse vrouw: Anna Sara Cohen Nassy en dat zij gemannumiteerd is. Uit de akte komt niet duidelijk naar voren of die specifiek in deze taal was opgesteld voor de vrije negerin of voor haar meesteres. Simba was namelijk verplicht een deel van haar erfenis na te laten aan haar voormalige eigenaresse. Dit was zo de regel in de kolonie. Wat we vaker tegenkomen is dat de vrijgemaakten geen Nederlands spreken, dan leest de gezworen translateur de akte voor in het ‘Neeger Engelsch’.

[Met dank aan Welmoed Ventura voor hulp bij de vertaling].

Het Joodse leven in oa. Suriname is nu te zien in de tentoonstelling “Joden in de Cariben” in Fort Zeelandia.