Museumstof 45: Het woord gods

Museumstof 44: Klinken als een klok
oktober 5, 2003
Museumstof 46: Uit het goede hout gesneden zijn
november 2, 2003
Show all

Museumstof 45: Het woord gods

In de bibliotheek van de Stichting Surinaams Museum bevindt zich een aantal bijbels. Dit is natuurlijk niet zo verwonderlijk als we weten dat de bijbel het meest verspreide en meest gelezen boek ter wereld is. In vele huizen in Paramaribo zal dan ook een exemplaar aanwezig zijn. Wel is het bijzonder dat het museum over een aantal zeer oude exemplaren beschikt.

De eerste bijbels werden aanvankelijk geschreven in het Grieks, maar de monniken in de middeleeuwen schreven ze in het Latijn, de taal van de Rooms Katholieke kerk. Reeds in de zestiende eeuw werden in Nederland deelvertalingen gemaakt. Door de uitvinding van de boekdrukkunst zou de verspreiding van het ‘Woord Gods’ onder het volk een grote vlucht nemen. De eerste oplage van de officieel erkende vertaling van de ‘ganse Heilige Schrift’, de Statenbijbel, werd in 1637 gedrukt en heeft een belangrijke invloed gehad op de eenduidigheid van de spelling van het Nederlands, de volkstaal. In Suriname lag de Christelijke zending onder de slaven voornamelijk in handen van de Evangelische Broedergemeente. De diensten werden in het Sranan gehouden. Vertalingen van de bijbel in het Sranan hadden niet veel zin omdat pas in 1856 de Herhutters toestemming kregen om hun pupillen te leren schrijven. De Duitser Christiaan Schumann maakte de eerste vertaling (van het Nieuwe Testament) in het Sranantongo rond 1782, voor een deel uitgegeven in 1816 door het Nederlandse Bijbelgenootschap. In 2002 is het gehele Nieuwe Testament in onze lingua franca uitgegeven door de Stichting Surinaams Bijbelgenootschap.

De oudste bijbel in de collectie van de Stichting Surinaams Museum stamt uit 1668. Het betreft hier geen letterlijke vertaling en wordt daarom een commentaar genoemd. Het geheel is Latijn, behalve de aanhef die in het Grieks is geschreven, waarschijnlijk om de authenticiteit aan te geven. Ook een bijzonder exemplaar is een uitgave van de Synode der Hervormde Gemeente in Nederland uit 1825, met een lijst intekenaren. Men kan zich voorstellen dat het drukken van zo’n  grote bijbel een dure aangelegenheid was en de maker zich wilde verzekeren van een afzetmarkt. Verder is er nog een uitgave van het Bibliografisch Instituut uit 1842 en een druk uit 1876, gebaseerd op de bijbelvertaling van Maarten Luther, de grote Duitse Hervormer. Deze bijbels zijn allemaal erg groot, dik en zwaar.

Bijbel uit 1730 uit de collectie van het Surinaams Museum

Bijbel uit 1730 uit de collectie van het Surinaams Museum

Een van de oude bijbels is te bezichtigen in de tentoonstelling ‘Susanna du Plessis, portret van een slavenmeesteres’, die tot  medio volgend jaar in Fort Zeelandia is te bezichtigen. Als uitgangspunt voor deze expositie over Suriname in de achttiende eeuw gebruikten we  een inventaris van het bezit van Susanna uit 1795. Hierin staat vermeld dat Susanna een Nederlandse bijbel naast haar bed had liggen. In de collectie van het museum bevindt zich sinds mei van dit jaar een oude bijbel die zowel het Oude als het Nieuwe Testament bevat. Deze Statenbijbel is ‘Uyt de Oorspronckelicke talen in onse Nederlandsche tale getrouwelick over-gezet’ en uitgegeven in Dordrecht bij Pieter en Jacob Keur. Het voorwoord en het register zijn gedrukt in Romeinse letters, het lettertype dat we nu nog gebruiken. De rest van de bijbel staat echter in Gothische letters, wat het voor ons moeilijk maakt om te lezen. In die tijd was dat echter nog het meest gebruikte lettertype. Deze bijbel uit 1730, een schenking van mevrouw Hetty Huber, paste mooi in onze tentoonstelling. Het grote formaat en het gewicht doen niet bepaald uitnodigen tot lezen in bed. Deze reus is 23 bij 37 centimeter, zo’n 11 centimeter dik en weegt ruim drie kilo. Ondanks dat hij op Susanna’s slaapkamer lag was zo’n bijbel dan ook bedoeld om op een tafel of boekenstandaard open te leggen. De leren kaft is gevat in koperen sluitwerk. Wellicht zijn er in Suriname meerdere oude bijbels. Wij horen het graag van u.