Museumstof 224: je kruit verschieten

Museumstof 223: alsof het gedrukt staat
januari 17, 2014
Museumstof 225: Peter Carl Theodoor Lens
mei 17, 2014
Show all

Museumstof 224: je kruit verschieten

Evenals in de vorige aflevering zullen we ook nu een bijzondere schenking bespreken. Van de heer D. Rijnbeek kregen we in december jl. een 19e-eeuwse (bus)kruitkist cadeau. Het bijzondere aan deze schenking is, dat de heer Rijnbeek, die enige tijd terug bij het Ministerie van Defensie in Nederland met pensioen ging, als afscheidscadeau graag deze kist mee wilde nemen om vervolgens aan het Surinaams Museum over te dragen. Wat ons betreft een prachtig gebaar! Van de zeer weinige, inmiddels zeldzame exemplaren die bij het ministerie nog over zijn heeft men dus genereus een willen afstaan. Buskruit is, zoals bekend mag worden verondersteld een Chinese uitvinding. Over kruit en de toepassingen ervan zijn boeken volgeschreven. De belangrijkste voorwaarde om kruit te kunnen gebruiken is dat het droog wordt bewaard. Daar zijn in de loop der tijd diverse oplossingen voor gevonden. De kruithoorn die aan je riem gehangen kon worden is daar een bekend voorbeeld van. Werden ze oorspronkelijk vervaardigd uit dierlijke hoorns, later vooral ook van metaal, vaak prachtig bewerkt maar ook wel van leer. In Suriname heeft men wel gedacht dat de vroege modellen van de sodawaterfles, uit de 2e helft van de 19e eeuw, een tweede leven als kruitfles dienst deden. Deze flessen hadden een puntige bodem waardoor ze niet konden blijven staan. Daardoor bleef de kurk nat en kon het koolzuur niet ontsnappen. De vorm van de fles neigt wel naar die van een kruithoorn en die gedachte lijkt dus niet onwaarschijnlijk te zijn. musstof224-web Maar grote hoeveelheden kruit moesten uiteraard veilig en droog in grote vaten vervoerd worden. De kruitkist op bijgaande foto is 26 x 62 x 63,5 cm. In de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam komen we eenzelfde kist tegen. De kist zelf is van koper, de binnenzijde is vertind en het ronde deksel is van messing. Dit deksel kent een zgn. wervelsluiting: hierbij wordt een messing staaf om een bout in het midden van het deksel gedraaid waarbij de uiteinden onder twee nokken worden vastgeklemd. Door het aandraaien van de bout trekt het geheel zichzelf vast. Aan de beide korte zijden zitten twee koperen handvatten. Deze kruitkist is gedateerd 1866 en de vervaardiging wordt toegeschreven aan “De metaalpletterij en ijzergieterij L.I. Enthoven & Co” te Den Haag. Deze kisten werden nog tot ver in de 20 eeuw gebruikt en we mogen er gevoeglijk van uitgaan dat het voor Suriname bestemde kruit ook in dergelijke kisten werd vervoerd. Helaas zijn ons geen locale exemplaren bekend. Op de kist is een sticker met de volgende aardige tekst aangebracht “Rijkseigendom – eenmalige verstrekking, uitsluitend t.b.v. historische verzamelingen en presentaties en vaandels en staven. Mogen niet gebruikt worden voor cantines en messes.” Wel, met die historische presentatie zit het wel goed. Over enige tijd is de kist te zien in de permanente tentoonstelling over de geschiedenis van Suriname.